Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Μᾶς ἀξίωσε καί πάλι φέτος ἡ φιλανθρωπία τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ νά φθάσουμε στά πρόθυρα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί μέ τή χάρη Του καί τή βοήθειά Του νά ἀρχίσουμε τόν ἀγῶνα μας, προκειμένου νά διαπλεύ-σουμε «τό μέγα τῆς νηστείας πέλαγος»[1] καί νά προσκυνήσουμε μέ καθαρή καρδιά «τήν ἐκ νεκρῶν τριήμερον Ἀνάστασιν» τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Τί εἶναι ὅμως ἡ νηστεία; Τήν ἀπάντηση μᾶς τήν δίνει ὁ Ἱερός ὑμνογράφος σέ ἕνα χαρακτηριστικό τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας μας: «Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ, ἀληθὴς νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους, καὶ ἐπιορκίας· ἡ τούτων ἔνδεια, νηστεία ἐστίν, ἀληθὴς καὶ εὐπρόσδεκτος».[2]
Ἐπιτρέψτε μου, λοιπόν, νά μεταφέρω στήν ἀγάπη σας λίγες σκέψεις δανεισμένες ἀπό τούς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας πάνω στό πολύ δύσκολο ἀγώνισμα ἐγκράτειας τῆς γλώσσας, τῆς συγκράτησης δηλαδή τῆς γλώσσας.
Πρῶτον. Ὁ ἔναρθρος λόγος, ἡ ὁμιλία, εἶναι μία ἰδιαίτερη εὐλογία πρός τόν ἄνθρωπο. Τοῦ δίνει τή δυνατότητα νά ἐκφρασθεῖ διά τῆς προσευχῆς πρός τό Θεό, μέ λόγια πρός τούς ἀνθρώπους.
Εἶναι ἀπό τά ἐξοχότερα ἐργαλεῖα τοῦ καλοῦ. Εἶναι τό ὄργανο τοῦ Θεοῦ καί μέ ἁρμονικά τραγούδια ὑμνεῖ Αὐτόν πού Τόν τρέμει τό σύμπαν. Τραγουδᾶ τοῦ κόσμου τήν ἁρμονία, τά πάθη τοῦ Χριστοῦ, τή σύνθεση τοῦ ἀνθρώπου[3]. Ἡ δύναμή της εἶναι τεράστια. Μικρή εἶναι ἡ γλώσσα, θά ὑπενθυμίσει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἀλλά τίποτα δέν ἔχει τή δύναμή της.[4] Ἡ ἱκανότητα αὐτή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι θαυμαστή καί ὠφέλιμη, μέ τήν προϋπόθεση ὅμως ὅτι ἡ γλώσσα θά χρησιμοποιεῖται σωστά.
Δεύτερον. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος περιγράφει πολύ παραστα-τικά τίς συνέπειες τῆς κακῆς χρήσεως τῆς γλώσσας. Λέγει:
«Ἀπό τά λόγια σου θά δικαιωθεῖς καί ἀπό τά λόγια σου θά καταδικα-σθεῖς»[5]. Περισσότερο λοιπόν ἀπό τήν κόρη τοῦ ματιοῦ φύλαγε τή γλώσσα σου. Ἄλογο βασιλικό εἶναι ἡ γλώσσα. Ἄν λοιπόν τῆς βάλεις χαλινάρι καί τή διδάξεις νά βαδίζει μέ χάρη καί ρυθμό, θά ἀναπαυθεῖ καί θά καθίσει ἐπάνω της ὁ βασιλιάς. Ἄν ὅμως τήν ἀφήσεις χωρίς χαλινάρι νά γυρίζει ἐδῶ κι ἐκεῖ καί νά ἀτακτεῖ, γίνεται ὄχημα τοῦ διαβόλου καί τῶν δαιμόνων»[6].
Τή χαρακτηρίζει, ἀκόμη ὡς ξίφος: «Στήν ἐξουσία τῆς γλώσσας εἶναι ἡ ζωή καί ὁ θάνατος».[7] Ἡ γλώσσα βρίσκεται στή μέση αὐτῶν τῶν δυό χρήσεων, τῆς καταδίκης καί τῆς δικαίωσης· ἐσύ εἶσαι κύριος νά διαλέξεις. Εἶναι ξίφος πού βρίσκεται ἀνάμεσα στό καλό καί στό κακό· ἀκόνισέ την λοιπόν, ὥστε νά γίνει κατήγορος τῶν δικῶν σου ἁμαρτημάτων· μήν τήν σπρώξεις ἐναντίον τοῦ ἀδελφοῦ σου καί τόν πληγώσεις. Γι’ αὐτό ὁ Θεός περιέβαλε τή γλώσσα μέ διπλό τεῖχος, μέ τό διάφραγμα τῶν δοντιῶν καί μέ τό περίφραγμα τῶν χειλέων, γιά νά μήν προφέρει εὔκολα καί ἀπερίσκεπτα τά ἄπρεπα λόγια. Χαλιναγώγησέ τη μέσα σου. [8]
Ἡ κακή χρήση τῆς γλώσσας μας ὁδηγεῖ στό ψέμα, στήν προσβολή, στήν εἰρωνεία, στήν καταλαλιά, στήν κατάκριση, στίς συκοφαντίες, πού μποροῦν νά ὁδηγήσουν τόν ἄνθρωπο στήν καταστροφή, στή διασάλευση τῆς οἰκογενειακῆς του εὐτυχίας, στήν ἐξουθένωση, ἀκόμη καί στόν θάνατο. Γι’ αὐτό καί ὁ σοφός λαός μας τονίζει : «Ἡ γλώσσα κόκκαλα δέν ἔχει καί κόκκαλα τσακίζει».
Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος εἶναι ἀποκαλυπτικός στό σημεῖο αὐτό: «Κανένα ὄργανο δέν εἶναι τόσο ἀποτελεσματικό γιά νά μᾶς ἐξαπατήσει ὁ διάβολος καί νά μᾶς καταστρέψει, ὅσο ἡ γλώσσα καί τό ἀπύλωτο στόμα. Σ’ αὐτήν ὀφείλονται οἱ πολλές πτώσεις, ἀπ’ αὐτήν προέρχονται τά φοβερά ἐγκλήματα».[9] «Εἶναι προτι-μότερη ἡ πτώση ἀπό γλίστρημα στό ἔδαφος παρά ἡ πτώση ἀπό γλίστρημα τῆς γλώσσας»[10].
Βλέπουμε, λοιπόν, ἀπό τήν ἐμπειρία τῶν Ἁγίων μας, πώς κανένα ἄλλο μέλος τοῦ σώματος δέν ἐκτρέπεται τόσο εὔκολα καί δέν σημειώνει τόσες παραβάσεις τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ καί δέν δημιουργεῖ τόσα προβλήματα στούς συνανθρώπους, ὅσα ἡ γλώσσα.
Γι’ αὐτό καί χρειάζεται χαλινός καί ἔλεγχος τῶν χειλέων μας.
Χρειάζεται «ἐγκράτεια γλώσσης», ὡς ἀπαρχή τῶν ἀγώνων μας κατά τήν περίοδο αὐτή τοῦ Τριωδίου.
Χρειάζεται νά χρησιμοποιοῦμε τήν προτροπή τοῦ Ἱεροῦ Ψαλμωδοῦ «Θοῦ, Κύριε, φυλακήν τῷ στόματί μου καί θύραν περιοχῆς περί τά χείλη μου»[11].
Δέν θά πρέπει νά λησμονοῦμε πώς τό ὄργανο αὐτό μᾶς δόθηκε ἀπό τόν Θεό σάν μία ἰδιαίτερη εὐλογία νά Τόν δοξολογοῦμε, νά ἐπικοινωνοῦμε μέ τούς συνανθρώπους μας καί νά τούς στηρίζουμε, καθώς καί νά προσφέρουμε τήν πνευματική ἐλεημοσύνη μέ τό λόγο μας, πού εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν ὑλική.
Ἄς παρακαλοῦμε, λοιπόν, τόν Θεό, νά μᾶς χαρίσει ἐγκράτεια στή γλώσσα, προκειμένου ὁ λόγος μας νά εἶναι μύρο πού θά ἀρωματίζει τή ζωή μας καί τήν κοινωνία μας πού τόσο τό ἔχει ἀνάγκη.
Ἀδελφοί μου,
Μαζί μέ τίς παραπάνω σκέψεις δανεισμένες ἀπό τούς θεοφόρους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐπιτρέψτε μου καταθέσω καί τά κάτωθι, ὡς πατρικές συμβουλές, γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή:
- Τήν περίοδο αὐτή, μέ τίς πολλές δυσκολίες, τήν ἀγωνία καί τή δυσπραγία πού παρατηρεῖται στήν πατρίδα μας, μέ τά ὅσα θλιβερά συναντοῦμε καθημερινά, μᾶς χρειάζεται ἡ ἐπικοινωνία μας μέ τόν Θεό. Μᾶς χρειάζεται ἡ προσευχή πρός τόν Κύριο τῶν Δυνάμεων, ἡ ἐπίκληση τοῦ ὀνόματός Του μέ τά χείλη μας καί κυρίως μέ τήν καρδιά μας, μέ τήν μονολόγιστη εὐχή, τό “Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με” καί τό “Ὑπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς“. Αὐτή ἡ προσευχή θά εἶναι ἡ μεγαλύτερη προσφορά καί ἡ πνευματική ἐλεημοσύνη στούς συνανθρώπους μας, στόν ἑαυτό μας καί στήν κοινωνία μας.
- Ἑάν τά θέματα πού ἔχουν σχέση μέ τήν ἐπιδημία τοῦ κορωνοϊοῦ ἔχουν καλή ἐξέλιξη, τότε δέν θά πρέπει νά παραλείψουμε νά συμμετέχουμε στίς Ἱερές Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀνάλογα μέ τίς δυνάμεις μας καί τήν ἐργασία μας, καί οἱ ὁποῖες θά μᾶς βοηθήσουν νά καταλάβουμε τό νόημα αὐτῆς τῆς περιόδου. Ἐννοεῖται πώς ὀφείλουμε σέ κάθε περίπτωση νά τηροῦμε ὅλα τά μέτρα ἀσφαλείας καί ὑγιεινῆς, γιά τήν προστασία ὅλων μας.
- Νά παρακολουθοῦμε κάθε Κυριακή βράδυ, Κλῆρος καί λαός, ἀπό τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς μέχρι τήν Πέμπτη Κυριακή τῶν Νηστειῶν, τήν Ἀκολουθία τοῦ Κατανυκτικοῦ Ἑσπερινοῦ, πού θά γίνεται ὥρα 6.00 τό ἀπόγευμα ἐναλλάξ στούς Ἱερούς Ἐνοριακούς Ναούς τῆς πόλεως Σιατίστης ἀρχίζοντας τόν πρῶτο, τόν Ἑσπερινό τῆς Συγχωρήσεως, ἀπό τόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Δημητρίου, μέ μία σύντομη ὁμιλία τοῦ Ἐπισκόπου ἤ ἄλλου ὁμιλητοῦ.
- Σύμφωνα μέ τό πρόγραμμα τῆς Ἐνορίας μας, νά συμμετέχουμε κάθε Τετάρτη ἀπόγευμα στήν Ἀκολουθία τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, νά παρακολουθοῦμε τίς Ἱερές Ἀκολουθίες τῶν Χαιρετισμῶν πρός τήν Παναγία, κάθε Παρασκευή ἀπόγευμα, καθώς καί τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου, καθημερινά, οἱ ὁποῖες θά μᾶς προσφέρουν χάρη, εὐλογία καί πνευματική ὠφέλεια. Νά συμμετέχουμε στή Θεία Λειτουργία τῆς Κυριακῆς, στήν Ἐνορία του ὁ καθένας ἤ ὅπου διευκολύνεται.
- Νά κοινωνοῦμε ὅσο πιό συχνά μποροῦμε, γιά νά παίρνουμε μέσα μας τήν ἀθάνατη τροφή καί τό φάρμακο τῆς ἀθανασίας, τό ἀντίδοτο «τοῦ μή ἀποθανεῖν», ἀφοῦ προηγουμένως ἀφήσουμε τά ἁμαρτήματά μας στό Ἐπιτραχήλιο τοῦ Πνευματικοῦ, μέσα στό Ἱερό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως.
Ὁλοκληρώνοντας τήν Ἐγκύκλιο αὐτή, σᾶς ἀσπάζομαι ὅλους πατρικά καί ἀδελφικά, σᾶς ζητῶ συγγνώμη ἐάν, ὡς ἄνθρωπος, κάποιον ἀπό σᾶς ἐπίκρανα. Σᾶς παρέχω καί ἐγώ ταπεινά τήν δική μου συγχώρεση καί σᾶς εὔχομαι
Καλή Τεσσαρακοστή!
μέ ὑγεία, πνευματική προκοπή
καί καρπούς μετανοίας, νά φθάσουμε στό Ἅγιο Πάσχα.
Μέ τό πλήρωμα τῆς ἀγάπης μου
Ο Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Ο Σ Σ Α Σ
Ο ΣΙΣΑΝΙΟΥ ΚΑΙ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
[1] Ἀπόστιχα Πρώτου Κατανυκτικοῦ Ἑσπερινοῦ
[2] Ἀπόστιχα Ἑσπερινοῦ Τρίτης Α΄ Ἑβδομάδος Νηστειῶν
[3] Αὐτόθι
[4] Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, Ἔπη εἰς ἑαυτόν, Ποίημα ΛΔ΄, ΕΠΕ 10,297
[5] Ματθ. 12,37
[6] Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, Ὁμιλία ΝΑ΄, κεφ. 5, ΕΠΕ 11, 390-392
[7] Παροιμ. 18,21
[8] Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Κατήχησις Θ΄, κεφ. 13, ΕΠΕ 30,539
[9] Σοφ. Σειράχ 28,18.
[10] Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Κατήχησις Θ΄, κεφ. 12, ΕΠΕ 30,537
[11] Ψαλμ. 140,3.