Εγκύκλιος 36 [Λειτουργικές Υπομνήσεις Δωδεκαημέρου 2021-2022]

Σεβαστοί Πατέρες,

Εὐρισκόμενοι καὶ πάλι φέτος στὰ πρόθυρα τοῦ Ἱεροῦ Δωδεκαημέρου σᾶς ὑπενθυμίζουμε ὁρισμένα βασικὰ καθήκοντα, ποὺ σὰν Κληρικοὶ θὰ πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπ΄ ὄψη μας, καθώς καί τό τυπικόν τῆς Ἐκκλησίας μας, προκειμένου νὰ βιώσουμε τόσο ἐμεῖς ὅσο καὶ τὸ ποίμνιό μας τὸ μέγεθος αὐτῶν μεγάλων Δεσποτικῶν ἑορτῶν αὐτῆς τῆς περιόδου.

Ὑπενθυμίζουμε ὅτι πρός τό τέλος τῆς περιόδου προετοιμασίας γιά τό Ἱερό Δωδεκαήμερο, τελεῖται στούς Ἱερούς Ναούς τό Ἱερό Εὐχέλαιο (19-20-21-22 Δεκεμβρίου).

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ

Περί  τῶν  Ἱερῶν  Ἀκολουθιῶν  τοῦ  Ἱεροῦ  Δωδεκαημέρου

(ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2021 – ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2022)

Α.  ΧΡΟΝΟΣ  ΙΕΡΩΝ  ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ

Ὑποσημείωση: Οἱ ὧρες ἐνάρξεως τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν εἶναι προτεινόμενες καί ὄχι ὑποχρεωτικές.

Β.  ΕΙΔΙΚΕΣ  ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

α) Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου 2021 – Παραμονή Χριστουγέννων

• Τό τυπικό τῆς Ἐκκλησίας μας ἀναφέρει ὅτι οἱ Μεγάλες καί Βασιλικές Ὧρες τῶν Χριστουγέννων ψάλλονται τήν παραμονή τῆς μεγάλης αὐτῆς Δεσποτικῆς ἑορτῆς τό πρωί καί ἀμέσως μετά ὁ Ἑσπερινός καί ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγ. Βασιλείου. Ἐπειδή, ὅμως, τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς (Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου) τό πρωί δέν ἐκκλησιάζονται παρά ἐλάχιστοι Χριστιανοί, συνιστᾶται ἡ Ἀκολουθία τῶν Μεγάλων Ὡρῶν νά τελεσθεῖ τήν Πέμπτη τό ἀπόγευμα ὡς ἑξῆς: Μετά τήν ἀπόλυση τοῦ Ἑσπερινοῦ, θά βάλουμε «Εὐλογητός» τοῦ Ὄρθρου (τῆς Παρασκευῆς). Μετά τό τέλος τοῦ Ὄρθρου θά ἀκολουθήσει ἡ Ἀκολουθία τῶν Μεγ. Ὡρῶν.
• Στό μέσον τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, κάτω ἀπό τόν κεντρικό πολυέλαιο, τοποθετοῦμε προσκυνητάρι μέ τήν εἰκόνα τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἐν μέσῳ δύο κηροπηγίων. Ἡ εἰκόνα εἶναι στολισμένη μέ ἄνθη.
• Κατά τήν τέλεση τῆς Ἀκολουθίας τῶν Ὡρῶν, ὁ Ἱερεύς, ἐνδεδυμένος ἐπιτραχήλιον καί φελόνιον, θυμιάζει διά τοῦ καντζίου κατά τήν διάρκεια τῶν ψαλλομένων τροπαρίων σέ κάθε Ὥρα.
• Τό Εὐαγγελικό Ἀνάγνωσμα ἀναγινώσκεται ἀπό Ὡραίας Πύλης.
• Τά Ἱερά Κείμενα καί οἱ εὐχές πρέπει νά ἀναγινώσκονται εὐκρινῶς.
• Τό Δοξαστικό τῆς Θ’ Ὥρας «Σήμερον γεννᾶται ἐκ Παρθένου…» ἀπαγγέ-λεται πρῶτον ὑπό τοῦ ἱεροψάλτου – κανονάρχου ἤ τοῦ Ἱερέως μπροστά στήν εἰκονα τῆς Γεννήσεως καί ἀκολούθως ψάλλεται ὑπό τῶν χορῶν τῶν Ἱεροψαλτῶν, ἐνῶ κρούονται χαρμόσυνα οἱ καμπάνες. Στό τέλος τῶν Ὡρῶν κάνουμε πλήρη ἀπόλυση.
• Τήν ἑπομένη ἡμέρα τό πρωί ἀρχίζουμε μέ τόν Μεγάλο Ἑσπερινό μέ «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία . . .». Μετά τό τέλος τῶν Ἀναγνωσμάτων καί τῶν ἐνδιάμεσων προκειμένων πού ψάλλονται ὑποχρεωτικῶς, ἐκφωνοῦμε «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», ἀναγινώσκουμε τήν εὐχή τοῦ Τρισαγίου Ὕμνου καί συνεχίζουμε στό ἑξῆς τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.
• ’Εάν τελεσθοῦν ὁ Ὄρθρος καί οἱ Μεγάλες καί Βασιλικές Ὧρες τό πρωί τῆς Παρασκευῆς, τότε Στό τέλος τῶν Ὡρῶν κάνουμε πλήρη ἀπόλυση καί χτυποῦν οἱ καμπάνες. Ἀμέσως ἀρχίζει ὁ Μέγας Ἑσπερινός μέ «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία . . .». Μετά τό τέλος τῶν Ἀναγνωσμάτων καί τῶν ἐνδιάμεσων προκειμένων πού ψάλλονται ὑποχρεωτικῶς, ἐκφωνοῦμε «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», ἀναγινώσκουμε τήν εὐχή τοῦ Τρισαγίου Ὕμνου καί συνεχίζουμε στό ἑξῆς τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.
• Τό ἀπόγευμα τῆς Παρασκευῆς 24 Δεκεμβρίου καί ὥρα 6.00 μ.μ. θά προσέλθουμε ὅλοι στόν Μέγα Πανηγυρικό Ἀρχιερατικό Ἑσπερινό τῶν Χριστουγέννων πού θά τελεσθεῖ στόν Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Δημητρίου Σιατίστης.

β) Σάββατο 25 Δεκεμβρίου 2010 – Χριστούγεννα

Ὁ Ἱερός Ναός εἶναι στολισμένος μέ ἄνθη, κ.ἄ.. Ὑπάρχει καθαρό κερί στά κηροπήγια. Ἐννοεῖται ὅτι:

α) Ὁ Ἱερός Ναός (ἀπό τό Ἱερό Βῆμα ἕως καί τόν περιβάλλοντα χῶρο) λάμπει ἀπό καθαριότητα.

β)  Δέν ὑπάρχουν περιττά πράγματα ἐντός τοῦ Ναοῦ καί κυρίως ἐντός τοῦ Ἱεροῦ Βήματος. Ὁ Ναός δέν εἶναι ἀποθήκη.

γ)  Τά Ἱερά Σκεύη, τά Ἱερά Εὐαγγέλια, τό Ἀρτοφόριο, τά μάκτρα, οἱ κορδέλες, τά κηροπήγια, καί κάθε τι μέσα στόν Ναό, ἀστράφτουν, γιατί τά ἔχουμε καθαρίσει καλά μέ εὐλάβεια, προσοχή καί ἐπιμέλεια.

δ)  Τά ἄμφια τῶν Ἱερέων εἶναι καθαρά καί σιδερωμένα.

ε)  Ἡ Ἁγία Τράπεζα καί ἡ Ἱερά Πρόθεση εἶναι τακτοποιημένες καί περι-ποιημένες (χωρίς σταγμένα κεριά, σκόνες, νάϋλον, σπασμένα τζάμια, πλαστικά λουλούδια, ἡλεκτρικά φῶτα, κατεστραμμένα κηροπήγια, λερωμένα ἤ φθαρμένα καλύμματα, σκισμένα βιβλία, κ.ἄ.).

στ)  Ὁ Ναός ἔχει στολισθεῖ μέ ἄνθη, κ.ἄ. σύμφωνα μέ τό τυπικό τῆς Ἐκκλησίας μας λόγῳ τῶν μεγάλων δεσποτικῶν ἑορτῶν, χωρίς ὅμως νά μετατρέψουμε τόν ἱερό αὐτό χῶρο σέ χριστουγεννιάτικο δένδρο.

ζ)  Οἱ Ἱερεῖς καί οἱ Ἱεροψάλτες ἔχουν μελετήσει τό Τυπικό τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν καί ἔχουν ἐτοιμασθεῖ κατάλληλα γιά τήν συγκεκριμμένη διακονία.

• Ἡ πρωινή Ἀκολουθία ( ὁ Ὄρθρος) τῶν Χριστουγέννων ἀρχίζει στίς 5.00 π.μ. ἤ καί λίγο ἀργότερα (κατάλοιπο τῆς Ἀγρυπνίας πού ἐτελεῖτο παλαιότερα στίς Ἐνορίες, ἀλλά καί πρέπει νά τελεῖται πάντοτε στίς Μονές). Προσοχή, μήν βιαζόμαστε στήν Ἀκολουθία.
• Μποροῦμε, ἐπίσης, νά μοιράσουμε στό ἐκκλησίασμα μία μικρή εὐλογία (εἰκόνα, φυλλάδιο, κ.ἄ.), στό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας.

γ) Σάββατο 1 Ἰανουαρίου 2022 – Πρωτοχρονιά

• Στό κέντρο τοῦ Ναοῦ τοποθετεῖται ἡ εἰκόνα τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί ἄν ὑπάρχει ἡ εἰκόνα τῆς περιτομῆς τοῦ Χριστοῦ, στολισμένες.
• Ὁ Ἑσπερινός στίς Ἐνορίες μας τελεῖται νωρίς (περίπου 4.00 μ.μ.), ὥστε ἐν συνεχείᾳ νά μποροῦμε νά προσέλθουμε ὅλοι στόν Μέγα Πανηγυρικό Ἀρχιερατικό πού θά τελεσθεῖ στόν Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Δημητρίου Σιατίστης στίς 6.00 μ.μ. Ἀκολούθως θά κοπεῖ ἡ Βασιλόπιτα τῆς Μητροπόλεώς μας.
• Τήν ἑπομένη ἡμέρα, στό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας μποροῦμε νά κόψουμε τήν Βασιλόπιτα τῆς Ἐνορίας μας, νά μοιράσουμε σέ ὅλο τό Ἐκκλησίασμα μικρά πιτάκια, νά δώσουμε δῶρα, νά ποῦμε τά κάλαντα, νά τιμήσουμε εὐεργέτες, νά παραθέσουμε κεράσματα καί πολλά ἄλλα, πάντα βέβαια μέσα στό κλῖμα καί στό μέτρο τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεώς μας.

δ) Τετάρτη 5 Ἰανουαρίου 2011 – Παραμονή Θεοφανείων

• Τήν Τετάρτη 5 Ἰανουαρίου νωρίς τό πρωί (τό ἀργότερο 6.00 π.μ.) ἀρχίζουμε τόν Ὄρθρο καί ἐν συνεχείᾳ τίς Μεγάλες καί Βασιλικές Ὧρες τῶν Θεοφανείων (τελοῦνται ὅπως άκριβῶς καί οἱ Ὧρες τῶν Χριστουγέννων).
• Τό τυπικό τῆς Ἐκκλησίας μας ἀναφέρει ὅτι οἱ Μεγάλες καί Βασιλικές Ὧρες τῶν Χριστουγέννων ψάλλονται τήν παραμονή τῆς μεγάλης αὐτῆς Δεσποτικῆς ἑορτῆς τό πρωί καί ἀμέσως μετά ὁ Ἑσπερινός καί ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγ. Βασιλείου. Ἐπειδή, ὅμως, τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς (Τετάρτη 5 Ἰανουαρίου) τό πρωί δέν ἐκκλησιάζονται παρά ἐλάχιστοι Χριστιανοί, συνιστᾶται ἡ Ἀκολουθία τῶν Μεγάλων Ὡρῶν νά τελεσθεῖ τήν Τρίτη τό ἀπόγευμα, ὅπως ἀκριβῶς προτάθηκε ἡ τέλεση τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν τῶν Ὡρῶν τήν προπαραμονή τῶν Χριστουγέννων.
• Στό μέσον τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ὑπάρχει σέ προσκυνητάρι ἐν μέσῳ δύο κηροπηγίων ἡ στολισμένη εἰκόνα τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου μας.
• Τό Δοξαστικό τῆς Θ’ Ὥρας «Τήν χεῖραν σου τήν ἀψαμένην…» ἀπαγγέλεται πρῶτον ὑπό τοῦ ἱεροψάλτου – κανονάρχου ἤ τοῦ Ἱερέως μπροστά στήν εἰκονα τῆς Βαπτίσεως καί ἀκολούθως ψάλλε-ται ὑπό τῶν χορῶν τῶν Ἱεροψαλτῶν, ἐνῶ κρούονται χαρμόσυνα οἱ καμπάνες.
• Μετά τό πέρας τῶν Ὡρῶν (ἐάν αὐτές τελεσθοῦν τήν Τετάρτη τό πρωί) ἀρχίζει ὁ Ἑσπερινός συνδεδεμένος μέ τήν Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου.
• Μετά τό «Εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον…» τῆς Θείας Λειτουργίας, τελεῖται ὁ Ἁγιασμός στό μέσον τοῦ Ναοῦ:

α)  Πίσω ἀπό τήν εἰκόνα τῆς Βαπτίσεως, ἐπάνω σέ βάθρο, τοποθετεῖται τραπέζι μέ τήν κολυμβῆθρα τοῦ Ἁγιασμοῦ (ἤ δίπλα ἀπό τήν εἰκόνα τῆς Βαπτίσεως τοποθετεῖται τραπέζι μέ τό σκεῦος τοῦ Ἁγιασμοῦ).

β)  Ἐπάνω στό τραπέζι βρίσκονται ὁ Σταυρός, ὁ βασιλικός, ἡ φυλλάδα καί ἕνα προσόψιο.

γ)  Ὁ Σταυρός πρέπει νά εἶναι ξύλινος ἀπλός ἤ ξύλινος ἀργυρόδετος.

δ)  Ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ἁγιασμοῦ εἶναι ἀπαράλλακτη μέ τήν Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ τῶν Θεοφανείων. Δέν διαβάζουμε μόνον τό «Τριάς ὑπερούσιε, ὑπεράγαθε, ὑπέρθεε…», διότι δέν εἶναι εὐχή, ἀλλά λόγος – ὁμιλία γιά τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων. Μετά τήν ἐκφώνηση «Ὅτι ἐλεήμων…» καί τήν εὐχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ…» ἀναγινώσκουμε τήν εὐχή «Μέγας εἶ, Κύριε…» καί προχωροῦμε στήν Ἀκολουθία τοῦ Ἁγιασμοῦ.

ε)  Στό «Μέγας εἶ, Κύριε…» δέν καταδύουμε τόν Σταυρό, ἀπλά κάνουμε τόν Σταυρό μας.

στ)  Στό «Αὐτός οὖν, φιλάνθρωπε βασιλεῦ, πάρεσο καί νῦν…» εὐλογοῦμε βυθίζοντας τό χέρι μας σέ σχῆμα εὐλογίας μέσα στό νερό.

ζ)  Στό Ἀπολυτίκιο («Ἐν Ἰορδάνῃ…») καταδύουμε τόν Σταυρό ὄχι πλαγιαστό ἤ ἀνάποδα(!) ἀλλά ΟΡΘΙΟ μέσα στόν Ἁγιασμό σταυροειδῶς, καί κρούονται χαρμόσυνα οἱ καμπάνες. Ραντίζουμε τό Ἱερό Βῆμα καί τούς πιστούς.

η) Στό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας δίδουμε ἀντίδωρο καί Ἁγιασμό.

θ)  Νά γνωρίζουμε ὅτι ὁ Ἁγιασμός καί τῆς παραμονῆς καί τῆς ἡμέρας τῶν Θεοφανείων εἶναι ὁ ἴδιος. Γιά λόγους ἱστορικούς καί ποιμαντικούς γίνεται δύο φορές. Μποροῦμε καί νά πιοῦμε καί νά τόν κρατήσουμε στό σπίτι καί τήν παραμονή καί τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων.

ε) Πέμπτη 6 Ἰανουαρίου 2011 – Θεοφάνεια

• Ὁ στολισμός τοῦ Ναοῦ καί κυρίως τοῦ κέντρου του, ὅπου θά γίνει ἡ τελετή τοῦ Ἁγιασμοῦ εἶναι ἀνάλογος τῆς ἡμέρας. Ἡ διάταξη τῶν Ἱερῶν Ἀντικειμένων εἶνα ἴδια μέ αὐτήν τῆς παραμονῆς.
• Ἀκολουθεῖται πιστά τό τυπικόν τῆς Ἐκκλησίας μας.
• Προσοχή στήν ὀχλαγωγία πού εἶναι δυνατόν νά δημιουργηθεῖ κατά τήν διανομή τοῦ Ἁγιασμοῦ στό ἐκκλησίασμα. Ἡ συνεννόηση πολύ ἐνωρίτερα μέ τούς Ἐπιτρόπους τοῦ Ναοῦ καί ἡ διευκόλυνση τῆς τάξεως καί τῆς ἠσυχίας μέ ἤρεμο καί πολιτισμένο τρόπο εἶναι ἔργο ἀπαραίτητο καί ἐπιβεβλημένο. Αὐτά δέν γίνονται τελευταία στιγμή, ἀλλά ὑπάρχει προγραμματισμός.
• Ἐάν γίνεται ἡ τελετή τοῦ Ἁγιασμοῦ στὀ προαύλιο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἡ εἴσοδος καί ἡ ἔξοδος τῶν Ἱερέων, τῶν Ἱεροψαλτῶν, τῶν διακονούντων στό Ἱερό Βῆμα γίνεται λιτανευτικῶς καί μέ τάξη, ὅπως ἀκριβῶς καί στίς Λιτανεῖες τῶν Ἱ. Εἰκόνων. Χρειάζεται προσοχή στήν ἐτοιμασία τοῦ χώρου τοῦ Ἁγιασμοῦ καί στή μικροφωνική ἐγκατάσταση.
• Ὅπου γίνεται ἡ τελετή καταδύσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (σέ ποτάμι ἤ λίμνη) θέλει προσοχή στήν τάξη, στήν ἠσυχία, καθώς καί στήν ἀσφάλεια τῶν ἀνθρώπων πού πέφτουν στό νερό γιά νά πιάσουν τόν Σταυρό. Ἡ εὐθύνη ἀνήκει στόν Ἱερέα. Ὁ Σταυρός πρέπει νά εἶναι μεγάλος, ξύλινος, ἀπλός καί νά ἐπιπλέει. Ἡ τελετή εἶναι εὐκαιρία ἁγιασμοῦ, εὐλογίας, τιμῆς καί χάριτος καί ὄχι μάχης, διχογνωμίας, γέλωτος ἤ ἀτυχημάτων.

Προσοχή: Ὀφείλουμε νά διδάξουμε τούς ἐνορῖτες μας ὅτι νηστεύουμε γιά νά κοινωνήσουμε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καί ὄχι γιά νά πιοῦμε μόνο Ἁγιασμό.

Τήν ἴδια ἡμέρα ἤ καί τήν παραμονή, ἐπισκεπτόμαστε καί ἁγιάζουμε τά σπίτια ΟΛΩΝ τῶν Ἐνοριτῶν μας, ψάλλοντας τό «Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου Κύριε . . .».