Εγκύκλιος 49 [Προτρεπτική Ιερέων Σαρακοστή 2023]

Σεβαστοί Πατέρες,

Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή ἔφθασε! Ἡ περίοδος τῆς ἐντονώτερης νηστείας, τοῦ συνεπέστερου πνευματικοῦ ἀγῶνος, τῆς ἀναζωογονήσεως τῆς θεάρεστης προσπάθειας τῆς πορείας μας πρός τόν Οὐρανό.

«Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα» ψάλλουμε κατανυκτικά κάθε Κυριακή στήν Ἀναστάσιμη Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου. Παίρνουμε τήν ἀπόφαση νά ἐπιτύχουμε ὅσα ἔχουμε ὑποσχεθεῖ στόν ἑαυτό μας γιά τήν καλυτέρευσή του ἤ μᾶλλον γιά τήν κάθαρσή του ἀπό τά πάθη, μέ σκοπό τόν φωτισμό του ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα καί τέλος τή θέα τοῦ Θείου Φωτός, δηλαδή τή σωτηρία μας.

Πολύ περισσότερο, ἐμεῖς οἱ Κληρικοί, ὅσοι φέρουμε τόν εὐλογημένο ἀλλά βαρύ σταυρό τῆς Ἱερωσύνης, ἔχουμε ὑποχρέωση νά πορευόμαστε σωστά στήν ὁδό τῆς μετανοίας δείχνοντας τόν δρόμο καί στούς ὑπολοίπους ἀνθρώπους καί βοηθῶντας τους νά τόν διαβοῦν.

Ἔρχεται ὅμως ὁ μισόκαλος ἀντικείμενος ἐχθρός καί ψιθυρίζει: «Ἄνθρωπος εἶσαι κι ἐσύ, δέν πειράζει» ἤ «Ἄς πέσεις … θά σηκωθεῖς!» ἤ «Ὁ Θεός δέν στέκεται σέ αὐτά, μήν ἔχεις ἐνοχές» ἤ «Ἔχεις καιρό ἀκόμη, τώρα εἶσαι κουρασμένος-ἀσθενής κι ἔχεις ἄλλες ὑποχρεώσεις» ἤ «Κι ὁ Ἱερεύς ἄνθρωπος εἶναι, θά κάνει λάθη (ἔτσι ὀνομάζει τήν ἁμαρτία), δέν εἶσαι ἀλάνθαστος».

Προσοχή, σεβαστοί μου Πατέρες! Ἡ Ἱερωσύνη εἶναι φωτιά! Δέν πρέπει νά τήν λερώνουμε μέ ἁμαρτίες καί μάλιστα χωρίς ντροπή, προβάλλοντας διάφορες δικαιολογίες καί προφάσεις.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τονίζει χαρακτηριστικά: «Προτοῦ νά σταλοῦν οἱ Προφῆτες (στήν Παλαιά Διαθήκη), προσφερόταν γιά τούς Ἱερεῖς τόση θυσία ὅση γιά ὁλόκληρο τόν λαό, διότι ὅτι τά ἁμαρτήματα εἶναι βαρύτερα, ὅταν διαπράττονται ἀπό τούς Ἱερεῖς ἀπό ὅ,τι ἀπό τόν λαό (Λευιτικό 4,3). Μέ αὐτόν τόν λόγο θέλει νά δηλώσει ὅτι ἔχουν ἀνάγκη μεγαλύτερης θεραπείας τά τραύματα τοῦ Ἱερέως καί μάλιστα ἴσης μέ ὁλόκληρου τοῦ λαοῦ. Άπαιτεῖται μεγαλύτερη (θεραπεία ἤ τιμωρία), ὄχι γιατί τά ἁμαρτήματα τοῦ Ἱερέως εἶναι βαρύτερα ἀπό τή φύση τους, ἀλλά ἀποκτοῦν βάρος ἀπό τό ἀξίωμα τοῦ Ἱερέως, πού τολμᾶ νά τά πράξει».

Καί συνεχίζει: «Γιατί νά ἀναφέρω ὅμως μόνο γιά τούς ἄνδρες, πού εἶναι Ἱερεῖς; Ἀκόμη καί οἱ θυγατέρες τους, γιά τίς ὁποῖες δέν γίνεται λόγος περί ἱερωσύνης, κι αὐτές τιμωροῦνται σκληρότερα γιά τά ἁμαρτήματά τους ἐξαιτίας τοῦ πατρικοῦ ἀξιώματος. Ἐνῶ τό ἁμάρτημά τους ἦταν τό ἴδιο μέ τίς θυγατέρες τῶν λαϊκῶν (πορνεία), τό ἐπιτίμιό τους ἦταν πολύ σκληρότερο (Λευιτικό 21,9)».[1]

Και ἄς μήν νομίσει κάποιος ὅτι ἐπειδή αὐτά ἀναφέρονται στήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι ξεπερασμένα ἤ καταργήθηκαν ἀπό τήν Καινή Διαθήκη κατά τήν ἐποχή μας, τήν ἐποχή τῆς χάριτος. Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός εἶπε: «Μή νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τόν νόμον ἢ τούς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλά πληρῶσαι».[2] Καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος προειδοποιεῖ: «εἰ γάρ ὁ δι’ ἀγγέλων λαληθείς λόγος ἐγένετο βέβαιος, καί πᾶσα παράβασις καί παρακοή ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας;».[3] Γι΄ αὐτό καί συμβουλεύει: «Διά τοῦτο δεῖ περισσοτέρως ἡμᾶς προσέχειν τοῖς ἀκουσθεῖσι, μή ποτε παραρρυῶμεν».[4]

Μέ αὐτές τίς σκέψεις, ζητῶ νά εὔχεσθε γιά τήν ἐλαχιστότητά μου καί σᾶς παρακαλῶ πολύ γιά τά κάτωθι, τά ὁποῖα ἤδη γνωρίζετε καί ἐφαρμόζετε κατά τό πλεῖστον, ὅμως μία ἐπανάλειψη καί μία παρακλητική ὑπενθύμιση δέν βλάπτει.

1. Νά προσευχόμαστε συχνά πυκνά. Σᾶς παρακαλῶ, χρησιμοποιεῖτε τίς προσευχές τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως αὐτές περιγράφονται στά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας: τήν πρωινή προσευχή, τήν προσευχή πρίν καί μετά τό φαγητό, τόν Ἑσπερινό, τό Ἀπόδειπνο, τούς Χαιρετισμούς τῆς Παναγίας καί τήν Παράκληση πρός τήν Θεοτόκο. Ἡ μονολόγιστη εὐχή τοῦ Χριστοῦ, τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με», νά μήν λείπει ἀπό τά χείλη καί τήν καρδιά μας. Στό σπίτι μας, τό Εἰκονοστάσι, ἡ κανδήλα, τό θυμίαμα, τό κερί καί τά θρησκευτικά βιβλία θά μᾶς βοηθήσουν νά βροῦμε τόν ἑαυτό μας. Κάποτε θά δώσουμε λόγο στόν Θεό γιά ὅλα αὐτά.
2. Νά φροντίζουμε ἐμεῖς οἱ ἴδιοι προσωπικά γιά τήν μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Τώρα, τήν περίοδο τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, θά πρέπει νά μελετήσουμε ὁλόκληρη τήν Καινή Διαθήκη. Εἶναι ἀνεπίτρεπτο νά κάνουμε λάθη στήν ἀνάγνωση τῶν Εὐαγγελικῶν Περικοπῶν.
3. Νά φροντίζουμε γιά τήν τακτική, καθημερινή τέλεση τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ Ὄρθρου, τῶν Ὡρῶν, τοῦ Ἑσπερινοῦ καί τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου (καθημερινά), καθώς καί τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Παναγίας μας (κάθε Παρασκευή βράδυ). Τό Μέγα Ἀπόδειπνο, κατά τήν πρώτη ἑβδομάδα, ψάλλεται μέ τό καθορισμένο τμῆμα τοῦ Μεγάλου Κανόνος, τίς δέ ὑπόλοιπες ἑβδομάδες μέ τόν Κανόνα τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ ἤχου τῆς ἑβδομάδος.
4. Σέ ὅλους τούς Ἱερούς Ναούς νά τελεῖται ἡ Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία δύο φορές τήν ἑβδομάδα, Τετάρτη καί Παρασκευή, στά μεγάλα χωριά, ἤ ὁπωσδήποτε μία φορά τήν ἑβδομάδα (κατά προτίμηση Τετάρτη) στά μικρά χωριά. Ὑπενθυμίζουμε ὅτι γιά τήν τέλεση τῆς Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε κατά τήν Θεία Λειτουργία τῆς προηγούμενης Κυριακῆς νά βγάζουμε ἕναν ἤ δύο Ἀμνούς ἐπιπλέον (ἀνάλογα μέ τίς Προηγιασμένες Θεῖες Λειτουργίες πού θά τελέσουμε), ὁ Ὁποῖος (Ἀμνός) πρέπει νά φυλάσσεται σέ κατάλληλο Ἀρτοφόριο, τό ὁποῖο θά τοποθετεῖται ἐπί τῆς Ἁγίας Τραπέζης καί δίπλα του θά καίει ἀκοίμητο καντήλι. Ὁ Ἅγιος Ἄρτος δέν μεταφέρεται ἀπό ἕνα Ναό σέ ἄλλο Ναό γιά τήν τέλεση τῆς Ἀκολουθίας τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Ἐάν ὑπάρχουν Πατέρες πού δέν δύνανται ἤ δέν γνωρίζουν νά τελέσουν τήν Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, νά ἐνημερώσουν ἐγκαίρως τήν Ἱερά Μητρόπολη.
5. Ὅταν ὁ Ἐπίσκοπός σας θά ἐπισκεφθεῖ τήν Ἐνορία σας, θά πρέπει νά ἐνημερώσετε ὅλους τούς Ἐνορίτες σας, καθώς καί τό σχολεῖο (ἐάν πρόκειται γιά Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία) καί νά προετοιμάσετε κατάλληλα τά παιδιά καί τούς ὑπολοίπους πιστούς νά κοινωνήσουν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, ὅπως ἐπίσης καί γιά τήν Ἀκολουθία τοῦ Ἱεροῦ Εὐχελαίου.
6. Νά προσέξουμε ἰδιαίτερα τό θέμα τῆς Νηστείας. Πρῶτα πρέπει νά νηστεύουμε καί νά ἀγωνιζόμαστε ἐμεῖς, γιά νά παραδειγματίζονται στή συνέχεια καί οἱ ὑπόλοιποι. Νά προσέξουμε νά μήν καταλύουμε τήν νηστεία μας χωρίς σοβαρό λόγο ὑγείας καί μάλιστα σέ δημόσιους χώρους (καφενεῖα-ταβέρνες) καί νά γινόμαστε, ἔτσι, πρόξενοι σκανδαλισμοῦ τῶν ἀδελφῶν μας. Θά δώσουμε φρικτό λόγο στόν Θεό.
7. Νά συμμετέχουμε ὅλοι στούς Κατανυκτικούς Ἑσπερινούς τῆς Κυριακῆς πού, κατά τό πρόγραμμα, θά τελοῦνται στήν πόλη τῆς Σιατίστης καί νά προτρέπουμε κάθε Κυριακή τούς Χριστιανούς μας νά τούς παρακολουθοῦν. Πολλή πνευματική ὠφέλεια θά ἀποκτήσουμε ὅλοι καί θά ἐνισχυθοῦμε στόν ἀγῶνα μας.
8. Νά ὑπενθυμίζουμε στούς Χριστιανούς μας τό καθῆκον τῆς συμμετοχῆς στό Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, ἀφοῦ πρῶτοι ἐμεῖς προσέλθουμε σέ αὐτό, γιά νά ἀποθέσουμε τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν μας στόν Πνευματικό καί νά πλησιάσουμε ὅσο γίνεται πιό καθαροί τό Ἱερό Θυσιαστήριο. Δέν νομίζω νά ὑπάρχουν Ἱερεῖς στήν ἐπαρχία μας πού δέν ἐξομολογοῦνται τακτικά. Σᾶς παρακαλῶ πολύ νά φροντίζουμε νά προστρέχουμε στό Ἱερό Ἐπιτραχήλιο τοῦ Πνευματικοῦ συχνά πυκνά, ὥστε νά ἀποφύγουμε τό τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «μήπως ἄλλοις κηρύξας αὐτός ἀδόκιμος γένωμαι».[5]
9. Θά πρέπει, ἀκόμη, νά προτρέπουμε τούς Χριστιανούς μας νά συμμετέχουν συχνά στό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας (πού εἶναι τό «ἀντίδοτον τοῦ μή ἀποθανεῖν»), ἀφοῦ προηγουμένως τούς προτρέψουμε γιά τήν συμμετοχή τους στό Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως.
10. Νά ἀνακοινώνετε κάθε Κυριακή στό Ἐκκλησίασμα τό πρόγραμμα τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν καί ὁμιλιῶν τῆς Μητροπόλεως (Κατανυκτικοί Ἑσπερινοί, ἔκτακτες Ἀκολουθίες), ὥστε νά τό γνωρίζουν οἱ Χριστιανοί, προκειμένου νά τίς παρακολουθοῦν.
11. Θερμότατα παρακαλῶ νά φροντίσετε γιά τήν ἔγκαιρη πρόσκληση τοῦ Πνευματικοῦ (ἐάν οἱ ἴδιοι δέν ἐξομολογεῖτε) γιά τήν Ἐξομολόγηση τῶν Χριστιανῶν, παρέχοντες κάθε διευκόλυνση στόν Πνευματικό πού θά ἐπισκεφθεῖ τήν Ἐνορία σας.
12. Ἐπίσης, νά φροντίσετε γιά τήν κάλυψη τῶν λατρευτικῶν ἀναγκῶν στίς Ἐνορίες ἐκεῖνες πού στεροῦνται Ἱερέως καί ἔχουν ἀναλάβει τήν φροντίδα αὐτή ὁρισμένοι ἀπό ἐσᾶς. Εἶναι ἀνεπίτρεπτο νά ἀφήνουμε αὐτούς τούς ἀνθρώπους, ἔστω καί λίγους, χωρίς νά τελέσουμε τά Ἱερά Μυστήρια καί τίς ὑπόλοιπες Ἀκολουθίες.
13. Σέ ὅλες τίς μεγάλες Ἐνορίες, θά παρακαλοῦσα πολύ, νά τελεσθεῖ τουλάχιστον μία Ἱερά Ἀγρυπνία, Παρασκευή πρός Σάββατο, στήν ὁποία θά συμμετάσχουν οἱ ὅμοροι πρός τήν Ἐνορία Κληρικοί, καθώς ἐπίσης καί οἱ Χριστιανοί μας, τούς ὁποίους καί θά πρέπει νά προετοιμάσουμε νά κοινωνήσουν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.
14. Ἄφησα τελευταῖο τό πιό σπουδαῖο. Ἡ ἐποχή μας χαρακτηρίζεται ὡς μετα-μοντέρνα ἤ ὡς μετα-ανθρώπινη ἀπό διάφορα κέντρα ἰδεολογιῶν καί κοινωνικοπολιτικῶν συστημάτων. Ἡ ἀθεΐα καί ἡ ἀπιστία κυριαρχοῦν. Τά ἱερά καί τά ὅσια ἀπωθοῦνται στό περιθώριο. Οἱ πανανθρώπινες ἀξίες καί τά ἰδανικά ἀλλοιώνονται ὑπέρμετρα. Ὁ κόσμος χάνεται καί ὁ διάβολος κυριαρχεῖ. Ὅμως, ἡ ὥρα τῆς Ἐκκλησίας ἔφθασε. Ἡ Ἱερωσύνη, ὡς φάρος μέσα στό σκοτάδι καί τήν τρικυμία, πρέπει νά λάμπει ἀκόμη περισσότερο.

Σταθεῖτε, λοιπόν, κοντά στόν λαό μας θεραπευτικά, παρακλητικά, πατρικά, συμβουλευτικά, ἀγαπητικά, ἐνισχυτικά, οἰκονομικά καί ἔμπρακτα.

Στηρίξτε τον, βοηθεῖστε τον. Θυσιασθεῖτε γι’ αὐτόν τόν λαό.

Αὐτό εἶναι τό ἔργο τοῦ καλοῦ ποιμένος: νά θυσιάζεται γιά τό ποίμνιό του. Ὁ μισθός σας θά εἶναι πολύς καί ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ ἀκόμη μεγαλύτερη. Θυμηθεῖτε τήν παραβολή τῶν ταλάντων.

Ὁλοκληρώνοντας, σᾶς ἀσπάζομαι ὅλους ἀδελφικά.

Σᾶς ζητῶ συγγνώμη, ἐάν ἀθέλητα σᾶς ἐπίκρανα ἤ σᾶς σκανδάλισα,

καί σᾶς εὔχομαι μέσα ἀπό τήν καρδιά μου

Καλή Τεσσαρακοστή καί Καλό Πάσχα!

Εὐχέτης ὑπέρ ὑμῶν πρός Κύριον

Ο   Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Ο Σ   Σ Α Σ

Ο  ΣΙΣΑΝΙΟΥ  ΚΑΙ  ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ  ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

[1] Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Περί Ἱερωσύνης, Λόγος ΣΤ, κεφ. 10, ΕΠΕ 28,288

[2] Ματθ. 1,17

[3] Ἑβρ. 2,2

[4] Ἑβρ. 2,1

[5] Α’ Κορ. 9,27